ابلیسک – OBELISK
اُبلیسک، اوبِلیسک یا هرمسنگ (یونانی: ὀβελίσκος، برگرفته از ὀβελός، به معنای سوزن یا ستون نوکتیز).
ستون سنگی چهار وجهی بلند با نوک تیز به شکل هرم. در مصر باستان، نماد خورشید بود و غالبا کتیبه هیروگلیف بر سطوح آن حک میشد. در دوران پادشاهی جدید، یک جفت از این گونه ستون ها را در مدخل معابد بر پا میکردند. رومیان باستان بسیاری از این ستون های مصری را به کشور خود بردند و نیز در سده نوزدهم چندتایی به پاریس، لندن و نیویورک منتقل شد. ابلیک نصب شده در میدان کنکورد پاریس از مشهورترین آنها به شمار می آید.
ابلیسکها به فراوانی در معماری مصر باستان دیده شدهاند. مصریان آنها را به صورت جفت در ورودی معبدها میگذاشتند. امروزه کاربرد واژهٔ ابلیسک بیشتر به ریشهٔ یونانی آن بازمیگردد. چون هرودوت جهانگرد یونانی از نخستین کسانی بود که دربارهٔ ابلیسکها مطلب نوشت. شماری از ابلیسکهای مصر و همچنین ابلیسک ناتمام از گذر زمان جان سالم به در بردهاند. آنها در معدن سنگ مادر خودشان در اسوان، همانجایی که ساخته شده بودند پیدا شدند. این ابلیسکها در سراسر جهان پراکنده شدند و تنها کمتر از نیمی از آنها در مصر باقیماند.
نخستین ابلیسک معبد که هنوز سر جایش هست، ۲۰٫۷ متر (۶۸ پا) بلندی و ۱۲۰ تُن سنگینی دارد این ابلیسک گرانیتی و قرمز رنگ است و از آن سنوسرت یکم از دودمان دوازدهم مصر است که در مطریه بخشی از هلیوپلیس جای دارد.
ابلیسک نمادی از خورشید خدا، رع، است در گذشته برخی بر این باور بودند که این بنا یک پرتوی سنگ شدهٔ آتون است که به دوران بازسازی مذهبی آخناتون بر میگردد. برخی دیگر هم بر این باور بودند که خدا، خود در این سازه زندگی میکند.
بلندترین ابلیسک مصری در یک میدان روبروی بازیلیک لاتران در رم قرار داد و بلندی آن ۱۰۵٫۶ متر و سنگینی آن ۴۵۵ تُن است.